Laatst gaf ik een interactieve lezing over provocatieve interventies voor hulpverleners.
Het was eerlijk gezegd een miniworkshop, want niks leuker en leerzamer dan dat deelnemers zelf ervaren hoe provocatief coachen werkt.
Show, don’t tell
Aan het begin gaf ik een demonstratie in provocatief coachen. Ik kan mensen uitleggen wat provocatief coachen is, maar het ze ook laten zien. Dat laatste dus: show, don’t tell.
‘Ik wil stoppen met roken’
Iemand uit het publiek wilde wel haar probleem inbrengen: ze wilde stoppen met roken.
‘Het is wel een cliché probleem hoor’.
‘Mooi zo,’ zei ik. Ze kwam bij me zitten en daar gingen we.
Ze vertelde dat ze elke dag opstond met de wens te stoppen en het toch niet deed.
‘Natuurlijk niet,‘ riep ik uit, ‘Het is toch ook een verslaving. Daar kun je niet zomaar mee stoppen. Heb je niet die twee longartsen van de VU gehoord? Over dat je maar een keer de keus hebt om te roken? Dat is als je er mee begint. Daarna ben je kansloos verslaafd.’
Ik ging nog een tijdje door over dat het onmogelijk was te stoppen.
Ze keek me een beetje geërgerd en geamuseerd aan: ‘Wil je dan beweren dat het geen zin heeft en ik toch niet kan stoppen?’
‘Ja,’ zei ik. ‘Het is vrijwel onmogelijk. Ken je mensen die wel gestopt zijn dan?’ Ja die kende ze. ‘Tja,’ zei ik, ‘Maar dat zijn andere persoonlijkheden dan jij he.’
Geen ruggengraat
Ze zuchtte: ‘Ja, ik heb wel eens het idee dat ik geen ruggegraat heb. Ik vind mezelf zo slap.’
‘Een echte loser,’ beaamde ik met een grote grijns op mijn gezicht, ‘Dat is wel heel sneu: dan wil je stoppen maar dat kan je niet en dan geef je jezelf ook nog op je kop dat je een slappeling bent.’
Klap op de kop
Ik deed haar voor hoe dat er uit zag: ‘Je moet stoppen met roken.’ Ik gaf mezelf ondertussen een klap op mijn hoofd. ‘Maar ik kan het niet,’ piepte ik met hoge stem. ‘ Slappeling!’ baste ik. En gaf mezelf weer een klap op mijn hoofd.
‘Zo gaat het toch,’ vroeg ik enthousiast.
Ze keek wat gegeneerd. ‘Nou, alleen figuurlijk hoor. Maar ja, zo gaat het wel.’
‘Pff,’zuchtte ik en wreef over mijn hoofd, ‘Dat is toch dubbele ellende?’
‘I am a smoker!’
Ik dacht even na: ‘Weet je wat: we doen het anders. Je moet er gewoon voor uitkomen. Ik ben Marieke en ik rook!! I am Marieke and I’m a smoker.’ Ik keek haar uitnodigend aan.’ Vind je niet. Fuck them all!’
Ze grinnikte wat en ik zette door.
‘Wat wil je: de Nederlandse tekst of de Engelse?’ Ik deed ze nog een keer voor.
‘De Engelse,’ zei ze, ‘Maar ik doe het niet alleen hoor.’ Tuurlijk niet . En daar gingen we, in koor: I am Marieke and I am a smoker!
Ze was wat in de war. ‘Het voelt wel wat beter. Dan heb ik die innerlijke worsteling niet.’
We beëindigden de demonstratie.
Wat zag het publiek?
Tijd voor het publiek om te zeggen wat hen opviel en verbaasde. Wat was anders dan in hun eigen hulpverleningsgesprekken:
- Ik praat zoveel
- Ik veeg het probleem van tafel
- Ik geef erkenning
- Ik zeg verbaal harde dingen (‘dat ze een slappe ruggengraat heeft) maar maak nonverbaal contact (‘Je zit zo dichtbij’ ‘Je raakt haar aan’)
- Ik vraag niet door
- Ik zeg dat het niet gaat lukken
- Ik beweeg zoveel
- Ik lach veel
- De klant gaat zelf nadenken over een oplossing (‘Het is duidelijk dat het van jou niet komt’)
Ah, gelukkig, ik heb helemaal correct in de provocatieve leer gecoacht!
‘Voel je je wel serieus genomen?’
En dan een cruciaal moment. Een andere deelnemer vroeg aan de klant: ‘Voelde je je wel serieus genomen?’
Ze dacht even na. ‘Ja’, zegt ze, ‘ja, zeker wel.’
Ik keek de zaal rond en zag dat het antwoord hun aarzeling wegnam.
Want hé, we hebben het over hulpverleners: als iets heilig is, dan is het je klant serieus nemen.
Ik vertelde vervolgens aan de hand van hun observaties waarom het zo nuttig is om veel te praten. Hoe belangrijk het is steeds goed contact te hebben. Hoe heilzaam het kan zijn geen (serieuze) oplossing te hoeven weten voor de klant.
Dat ik de mens wel serieus neem, maar het probleem niet.
En ze oefenden.
‘Meer lucht gekregen’
Na afloop kwam de klant naar me toe. Erg blij met ons korte provocatieve gesprek. ‘Ik voel dat er iets in beweging is gekomen. Ik heb meer lucht gekregen.’ Ik deed alsof ik inhaleerde/een hap lucht nam. Samen proestten we het uit.
Grenzen oprekken
Als je provocatief wilt coachen is het nodig je grenzen op te rekken. Je grenzen in wat je zegt en hoe je het zegt.
Overdijven; hard lachen; fluisteren; schmieren; absurditeiten vertellen; het hoort erbij. Alles tot heil van de klant natuurlijk. O ja, en van jezelf.
Het is ook nodig je fatsoensgrenzen op te rekken. Tenslotte is het de bedoeling dat je de censuur die de klant zichzelf oplegt weet te doorbreken. Dat kan door zelf de onfatsoenlijke dingen te zeggen die mensen vaak alleen maar denken.
Wat mij heeft geholpen is te kijken naar mensen die veel en veel doldwazer en onfatsoenlijker zijn dan ik. En waar ik wel om moet lachen.
Een van mijn eerste en grootste inspiratiebronnen was de DivineMissM: Bette Midler.
Ik weet nog goed dat ik, ergens eind jaren zeventig van de vorige eeuw, alleen op een zaterdagavond op t.v. naar een show van haar keek waarin ze Sophie Tucker deed. Ik moest zo hard lachen dat ik pijn in mijn buik kreeg.
Ja, ze was ordi, maar o wat was ze leuk! Kijk maar naar dit interview.
De dames van Toren C zijn ook een inspiratiebron voor me.
De dames zijn hevig anaal gefixeerd, überheterogeil, uitzinnig absurd. Alle vrouw- en manbeelden worden zowel overhoop gehaald als bevestigd. Kijk maar als je durft:
Als je meer van de beschaafde en toch absurde humor bent dan kun je altijd nog eens wat scenes uit Monty Pythons terug kijken. Hier een voorbeeld:
Goed, je hebt jezelf zo in ieder geval een lach bezorgd.
Maar misschien wil je wel net zo snel en overtuigend praten als Bette Midler, gillen als de pubermeisjes in Toren C, of slapstickachtig bewegen als John Cleese.
Oefen! Imiteer! Doe de typetjes zo goed mogelijk na. Voel je eigen gene en ga er dwars doorheen.
(Wel thuis hoor!)
Bedenk: goed voorbeeld doet goed volgen.
Veel plezier!
