Dat ‘ja’ niet altijd ‘ja’ betekent leer je al als kind.
‘Gaan we nu weg?’
‘Ja, nog even.’
Maar ook op een reis in Zimbabwe:
‘Vertrekt er zo een bus?’
‘ Ja, ja.’
Na een uur.
‘Komt er nog een bus?’
‘Ja, ja, misschien komt er ook een auto langs. Daar kun je dan mee meerijden.’
En inderdaad, een vrachtwagentje kwam aanrijden en we konden mee. Tegen betaling natuurlijk. Het bleek dat de auto in plaats van de bus reed. Onofficieel dan. En dat dat altijd zo was in het weekend.
Hadden ze nou maar gewoon gezegd:‘Nee de bus rijdt niet, maar er rijden wel regelmatig autoˋs op en neer om passagiers op te pikken. Je betaalt een klein bedrag en dan kan je mee. Steek gewoon je hand op dan stoppen ze. ‘
Maar ja, dat is de Nederlandse manier van denken.
In Afrika is het niet gebruikelijk om nee te zeggen tegen gewaardeerde gasten.
Sinds die tijd luister ik beter naar de ‘ja’ die uitgesproken wordt.
Is het wel een ja?
Waarom mensen ja zeggen terwijl ze nee bedoelen blijft een intrigerende vraag.
Ik heb er tot nu toe de volgende antwoorden op gevonden:
- mensen willen je niet teleurstellen. Zeker als je hogergeplaatst bent in hun ogen. Ze willen je graag terwille zijn;
- mensen willen geen gedoe. Door ja te zeggen voorkomen ze dat ze mogelijk ruzie krijgen;
- mensen willen onder de druk uit. Ze willen er vanaf zijn. Door ja te zeggen voorkomen ze dat je blijft argumenteren waarom ze dingen moeten doen of laten. Vaak ervaren ze dat als druk. En dat voelt vervelend. Ja zeggen is de beste manier om te vluchten;
- mensen kunnen niet leveren wat afgesproken wordt , maar durven dat niet toe te geven.
- mensen willen niet doen wat afgesproken wordt, maar hebben geen zin dat toe te geven. Levert alleen maar weer gedoe op. Ze hopen dat het overwaait;
- mensen durven geen nee te zeggen. Ze zijn bang voor wat de ander hen aan kan doen. Dus zeggen ze maar ja;
- mensen zeggen ja omdat ze het beleefd vinden. Ze vinden het niet netjes, zelfs pijnlijk om nee te moeten verkopen. Dat heeft vaak te maken met opvoeding en cultuur.
Conclusie: mensen zeggen ja uit overlevingsdrang, of uit opportunisme. Maar ook om te voldoen aan de sociale, culturele normen.
Maar, zul je zeggen, het is toch voor iedereen beter om nee te zeggen als je nee bedoelt? Dan weet je tenminste waar je aan toe bent. Je kunt dan de wezenlijke bezwaren bespreken of conclusies trekken.
Dat is misschien zo vanuit jouw perspectief, maar niet vanuit het perspectief van je gesprekspartner. Die verwacht alleen maar ellende en onheil als hij nee zegt. Of het schendt de eigen waarden. De gevolgen van zijn ja zeggen en nee doen ziet hij later dan wel.
Het nare is dat het ja zeggen en nee doen tot veel vertraging leidt.
Pas na een tijdje komt je erachter dat je gesprekspartner zich niet aan de belofte houdt. Soms met allerlei vage smoezen komt. Daardoor ontstaat irritatie en wordt het negatieve patroon (jij wilt iets, de ander niet, maar zegt van wel) versterkt. Jij dringt nog meer aan, de ander duikt harder weg.
Naast vertraging levert het ook irritatie op.
Grrr, waarom is die ander niet oprecht? Voor je het weet word je geïrriteerd en voel je je machteloos. Je hebt geen grip op de ander.
Wat te doen?
Iedereen die met dit gedrag te maken heeft weet dat het geen zin heeft boos te worden. De ander belooft nog harder beterschap en zegt het nu echt te gaan doen.
Om te beginnen helpt het om je te bekwamen in het herkennen van de verschillende soorten ja.
Zoals goede ouders weten wat hun kind bedoelt met ‘ja’ (zeur niet zo, maar natuurlijk, leuk, doei dacht het niet), zo kun je ook als bijvoorbeeld coach of leidinggevende de jaˋs van je gesprekspartner leren onderscheiden.
Een kleine oefening in de video hieronder: Herken de ja.
Een tweede stap is om de ander uit te dagen met een echte ja of nee te komen. Dat wil zeggen, als je werkt binnen de Nederlandse cultuur.
